Gmina Łazy

Gmina

Historia

Rozmiar tekstu

Włącz lektora.

Wyłącz lektora.

Pierwsze ślady obecności człowieka na tych terenach datowane są na około 120 000 lat p.n.e. Znaleziska archeologiczne potwierdzają występowanie osadnictwa również wielu późniejszych kultur. Około 40 000 lat p.n.e. w okresie paleolitu górnego pojawiły się kultury człowieka rozumnego, które pozostawiły po sobie narzędzia kamienne i wykonane z kości zwierząt. Około 5 000 lat p.n.e. napłynęła tutaj ludność wyrabiająca narzędzia ceramiczne, uprawiająca rośliny i hodująca zwierzęta.

W okresie wczesnego średniowiecza, tj. około VII w n.e., powstały pierwsze grodziska należące prawdopodobnie do domniemanego państwa Wiślan. Wyraźny rozwój osadnictwa nastąpił w okresie od XII do XIV wieku i był związany z powstawaniem licznych osad i grodów, zakładanych na prawie niemieckim. W XIV wieku w skład Ziemi Krakowskiej wchodziło 5 miejscowości, stanowiących większą część dzisiejszego obszaru Gminy: Grabowa, Niegowonice, Wiesiółka, Wysoka i Ciągowice. Wieś Chruszczobród należała natomiast do Księstwa Siewierskiego i została włączona do Rzeczpospolitej dopiero w 1790 roku. W skład dóbr ogrodzienieckich, które Włodek z Charbinowic, cześnik krakowski i starosta lubelski, w 1386 roku otrzymał od króla Władysława Jagiełły wchodziły wsie: Niegowonice, Wiesiółka i Wysoka. Nieco później do dóbr tych dołączyły: Grabowa i Rokitno Szlacheckie.

W XVI wieku po powstaniu powiatów dzisiejszy obszar Gminy Łazy znalazł się w obrębie dwóch powiatów: lelowskiego i krakowskiego. Przynależność administracyjna poszczególnych miejscowości pozostała w zasadzie niezmieniona aż do czasów rozbiorów. Do powiatu krakowskiego należały: Grabowa, Hutki Kanki i Niegowoniczki, a do powiatu lelowskiego - Niegowonice, Wiesiółka, Wysoka, Ciągowice, Rokitno Szlacheckie i Turza.

W XVII wieku wielkiego spustoszenia dokonał potop szwedzki, w czasie którego toczyły się ciężkie bitwy między Szwedami a wojskami Stanisława Warszyckiego - ówczesnego właściciela dóbr ogrodzienieckich. Bitwy te spowodowały zniszczenie fortyfikacji nadgranicznych w Grabowej, doprowadziły do ruiny zamek w Ogrodzieńcu oraz "wymazały" z mapy niektóre miejscowości, jak np. Mierzewice koło Chruszczobrodu.

Trzeci rozbiór Polski położył kres niepodległemu państwu i spowodował podział ziem polskich pomiędzy państwa zaborcze: Rosję, Prusy i Austrię. Granica między zaborem pruskim i austriackim ustalona została na rzece Pilicy. Cały obszar dzisiejszej Gminy Łazy znalazł się w granicach państwa pruskiego, jako tzw. Nowy Śląsk. W okresie wojen napoleońskich po zawarciu pokoju w Tylży 7 lipca 1807 roku obszar ten włączono do odtworzonej namiastki państwa polskiego - Księstwa Warszawskiego. Na mocy konwencji elbląskiej z 12 listopada 1807 roku do Księstwa Warszawskiego włączono całe Zagłębie Dąbrowskie.

Klęska Napoleona pod Moskwą i Kongres Wiedeński w 1815 roku były przyczyną utworzenia przez zaborców nowego tworu państwowego - Królestwa Polskiego, w skład którego weszły ziemie dawnego powiatu siewierskiego, a wraz z nimi miejscowości należące dzisiaj do Gminy Łazy. Obszar ten aż do początku I wojny światowej pozostawał pod silnym wpływem Rosji.

Miejscowość Łazy prawdopodobnie po raz pierwszy na mapach pojawiła się około roku 1790 i była wówczas niewielkim przysiółkiem Rokitna Szlacheckiego. Swój dynamiczny rozwój zawdzięczała powstaniu linii kolejowej – Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej, którą uruchomiono w 1848 roku.

W dobie powstania styczniowego linie kolejowe stanowiły główną arterię komunikacyjną, o której opanowanie walczyły obie strony. W dniu 22 marca 1863 roku doszło do starcia oddziału powstańczego Teodora Cieszkowskiego z oddziałem rosyjskim w Kuźnicy Masłońskiej pod Łazami. Po upadku powstania styczniowego obszar Zagłębia Dąbrowskiego podzielono na kilka mniejszych rejonów i wyznaczono komendantów wojskowych. Łazy administracyjnie wchodziły w skład gminy Rokitno Szlacheckie.

Po zakończeniu I wojny światowej i odzyskaniu przez Polskę niepodległości Łazy z pobliskimi miejscowościami wchodziły w skład powiatu będzińskiego. Dopiero 1 stycznia 1927 roku na mocy rozporządzenia rządu Rzeczypospolitej Polskiej dokonano nowego podziału administracyjnego tych terenów i z powiatu będzińskiego wyłączono gminę Rokitno Szlacheckie włączając ją do nowo utworzonego powiatu zawierciańskiego w województwie kieleckim.

20 stycznia 1945 roku wojska radzieckie wyzwoliły Łazy i okoliczne miejscowości spod okupacji hitlerowskiej. Na terenie ówczesnego województwa śląsko-dąbrowskiego, w powiecie zawierciańskim, utworzono Gminę Łazy.

Tuż po wojnie przeprowadzono reformę rolną. Przejęto i rozparcelowano ziemię, nieruchomości ziemskie oraz przejęto lasy na własność skarbu państwa. Utworzono ogródki działkowe i przydomowe. Zaczęły powstawać jednostki obsługujące rolnictwo - w czerwcu 1945 roku odbyło się zebranie założycielskie Gminnej Spółdzielni Samopomoc Chłopska. W 1948 roku na walnym zebraniu podjęto decyzję o połączeniu się z Okręgową Spółdzielnią Powszechną w Łazach. Po połączeniu się spółdzielni w jedną całość Gminna Spółdzielnia Samopomoc Chłopska w Łazach stała się jedynym monopolistą handlowym i usługowym na terenie Łaz i Gminy. W 1953 roku utworzono Spółdzielnię Produkcyjną Nowe Życie w Rokitnie Szlacheckim na bazie szkoły rolniczej założonej w sierpniu 1945 roku oraz ziemi z parcelacji. W zachodniej części obecnie istniejącej gminy Łazy działało Państwowe Gospodarstwo Rolne w Wysokiej.

Największymi zakładami niezwiązanymi z rolnictwem były Cementownia Wysoka, Zakłady Ceramiczne, Zakłady Materiałów Ogniotrwałych i zakłady Polskich Kolei Państwowych (druga, co do wielkości stacja towarowa w Polsce).

W latach 40-tych rozpoczęły aktywną działalność domy kultury w Wysokiej, Łazach oraz kluby Ruchu m.in. w Rokitnie Szlacheckim i Ciągowicach. Działały kina w Łazach i Wysokiej oraz zakładowe biblioteki: kolejowa, przy Cementowni Wysoka i Zakładach Materiałów Ogniotrwałych. W 1948 roku powstała Gminna Biblioteka Publiczna w Łazach.

W 1950 roku powstał, działający do dziś, Bank Spółdzielczy w Łazach. Pierwsze walne zgromadzenie członków banku odbyło się 21 maja tego roku, a 3 sierpnia nastąpiła rejestracja w sądzie.

Po 1954 roku w miejsce istniejących dotąd gmin powołano gromady – Gromadzkie Rady Narodowe zostały utworzone w Rokitnie Szlacheckim, Chruszczobrodzie, Niegowonicach, Wysokiej i Ciągowicach. W Łazach powstała Osiedlowa Rada Narodowa.

W latach 60-tych nastąpił dynamiczny rozwój większości miejscowości wchodzących obecnie w skład Gminy Łazy. Budowane były wodociągi, elektryfikowane wsie, powstawały nowe drogi, oddawano do użytku nowe budynki szkolne w Wysokiej, Ciągowicach, Łazach i Grabowej. Założona została Spółdzielnia Kółek Rolniczych, która oprócz gospodarki ziemią organizowała wspólny zakup nasion, maszyn, nawozów sztucznych, materiałów budowlanych, narzędzi i sprzętu rolniczego.

1 stycznia 1967 roku Łazy otrzymały prawa miejskie. W tym czasie oddano do użytku Urząd Pocztowy, lecznicę zwierząt, budynek szkolny Zasadniczej Szkoły Zawodowej i Technikum Kolejowego wraz z internatem oraz stadion sportowy. Z inicjatywy lokalnej społeczności w 1969 roku wysunięto projekt budowy zalewu w Łazach. W 1971 roku rozpoczęto budowę 8,5 ha zalewu w dolinie Mitręgi, przy drodze prowadzącej do Niegowonic.

Po ponownej reorganizacji systemu administracyjnego 1 stycznia 1973 roku reaktywowano Gminę Łazy w powiecie zawierciańskim. W 1975 roku Gmina Łazy weszła w skład nowo utworzonego województwa katowickiego.

W 1978 roku otwarto Dom Towarowy, który był wówczas prowadzony przez Gminną Spółdzielnię. W 1982 roku w Łazach powstała Spółdzielnia Mieszkaniowa, która została wyodrębniona ze Spółdzielni Mieszkaniowej w Zawierciu z jednoczesnym przejęciem zaawansowanych prac budowlanych na osiedlu ZMS (w latach 90-tych zmieniono nazwę osiedla na Podlesie) i zamieszkałego budynku przy ulicy Jesionowej. W ciągu kilkunastu lat oddano do użytku 392 mieszkania o różnym metrażu, wybudowano pawilon handlowy przy ulicy Spółdzielczej, w którym obecnie mieści się apteka, Urząd Pocztowy, Telekomunikacja Polska SA, zakład fryzjerski, sklepy spożywcze i przemysłowe.

Przemiany gospodarcze po 1989 roku spowodowały, że większość placówek handlowych i usługowych została sprzedana bądź wydzierżawiona prywatnym właścicielom. W wyniku ostatniej reformy samorządu terytorialnego, dokonanej w 1999 roku, Gmina Łazy znalazła się na terenie nowo utworzonego województwa śląskiego.